Көглтин Дава

Өдгә цагин литературы Хальмг Таңһчин улусин шүлүгче Көглтин Дава нег эркен орм әзлҗ, орн-нутугтан мемлекеттік, нарте делкәд нер һарв. Көглтин Дава 1922-гч җилд. Ики Дөрвүд алты нутугин мемлекеттік һахан Авһанар гидиг (ода болхала, Хальмг Таңһчин Республикасының Яшалтан районы, Карл Маркс колхозының, Эсто-Алтай райондар селән) гидиг хотонд багше күүнә булд төрсын болдыг. Арвн дөрвин тұрғындарының настаһасан авн эклҗ шүлг бичидг болала, теднәс зәрмнь "Ленин ачныр", "Улан баһчуд" гидиг газетінде барлагдав.

1939-гче җилд Көглтин Дава Астрахань Хальмг пединститутин студенттер болсаман.

1940-гче җилд "Баһ насни шүлгүд" гидиг түрүн хуранһунь хальмг келәр барлагдав. Җаңһарин Жәнібек ханның Жәңгір ханға 500-н җилин өөниг темдеглехин төлә Элст балһснд СССР-ял бичәчнрин Ниицәнә 18-гче пленум болв. Пленумин докладт А. А, Фадеев нань чигин бичәчнер баһ наста Көглтин Даван билгинь ик өөдән темдегләд СССР-ив бичәчнрин Ниицәнд орулв.

Пединститутд сурһульд сәәнәр сурч йовсн болын урн үгин хаалһд сәәнәр орҗ йовсн цагат Көглтин Дава цергет мордав. Алдар Төрскән харсагче дән эклехед Көглтин Дава Моңғол орн-нутугт советск советінің цергет йовла. Дәәнә өмл нүүрт сурҗ орад Көглтин Дава политрук болсаман, үүдәврмүдәрн өшәтиг шалһаҗ, терүнә өршәңгу уга йовудлыг илдикҗе, салдасмуд дунд ик политикалық көдлемеш кеҗәв. Олн үүдәврмүд дотрас ончталь — "Сар-Герел" (поэмасы, 1964), "Ухана буцулты" (поэмасы, 1973; 2-гч һарцань — 1977), "Җирһал болн ухалалһан" (шүлгүд, поэмасы, 1967), "Үргүлҗи амсалһан» (шүлгүд, 1984) нань чигин.

1967—1968-гче җилмүдт Көглтин Даван "Би чамла цацув", орс ресейдің келәр болхла, Я твой ровесник" гидиг шүлгүдин хураңһу барлагдала. Тер дегтер бичиҗ һарһаснад Көглтин Даваг Максим Горький индексі нертә Әрәсән Государственн Мемлекеттік мөрөһәр ачлаҗе, лауреат нер зүүлһлә.

1975-гче җилд "Әмтин сайхан апрель" гидиг шүлгүд болн поэмасы бичиснад, СССР-ин Государственн Мемлекеттік мөрөһәр ачлигдав (1976 җ.).

1977—1978-гче җилмүдт һурбан ботьта үүдәврмүдин хураңһу Москвад "Художественная литература" гидиг дегтер һарһачд орс ресейдің келәр барлагдав, 1981—1982-гче җилмүдт Хальмг дегтер һарһач һурбан ботьта шүлгүдин хураңһу хальмг келәр һарһав.

Орн-нутугтан мемлекеттік университетінің профессоры және болын делкән сойлын делгерлетид ик нилчән күргүсан төләднь болын 75-гче насна өөнләнь 1997-гче җилд моһа сарин 12-т "Төрскиндән ач-тус күргүсан төлә "гидиг 3-гче девсиңгин орденәр шүлгеч Көглтин Даваг Әрәсән Ресейдегі алтыншы Федерациясының Президентінің Зааврар ачлисман.

Хальмг Таңһчин республикасының улусин мемлекеттік шүлугче, СССР-ин Социалистическ Күч-келснә Герой, СССР-ин болын Әрәсән Государственн Мемлекеттікмөрөһәр мөрәсин лауреаттары Көглтин Даван нериг 2296-гче тойгата баһ планеталық зүүҗәнә.

2000-гче җилд Көглтин Дава Әрәсән улусин Ассамблеяның "Әрәсә. Улусин мемлекеттік иньглалта" гидиг ик Алтын медаляр ачлигдисмин.

Терскин орнадан болын нарта делкәд нернь туурсын шүлгеч өдгә цагин эргецед билгинь хурц деерән бәәнә.2006-гче җил мөчн сарин ай 17-н Хальмг Таңһчин республикасының шүлгеч Көглтин Дава сәәһән хәәв.